Ένας άλλος τουρισμός είναι εφικτός

Ενδιαφέρουσα συζήτηση της Εναλλακτικής Κίνησης Πολιτών

Η Εναλλακτική Κίνηση Πολιτών Ρεθύμνου διοργάνωσε την Τετάρτη 24/10/2007 στο Κέντρο Νέων του Δήμου Ρεθύμνου, ανοικτή συζήτηση με θέμα «Αειφορική και βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη» με εισηγητή το Μάκη Σταύρου, εκπρόσωπου του Ελληνικού Δικτύου «Φίλοι της Φύσης»( Friends of Nature).

Ο κ.Σταύρου επεσήμανε ότι σε μια εποχή που τα προβλήματα του περιβάλλοντος και οι κλιματικές αλλαγές είναι στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, οφείλουμε να αναρωτηθούμε ποιο είναι το μέλλον του τουρισμού. Γιατί ο τουρισμός και το περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένα.
Ποια πολιτική λοιπόν στον τουρισμό μπορεί να διασφαλίσει οικονομική ανάπτυξη για τις τοπικές κοινωνίες με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος;

Δυστυχώς η πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα και είναι στηριγμένη αποκλειστικά στην λεγόμενη ελευθερία της αγοράς αποσκοπεί μόνο στην αποκόμιση κερδών για τις τουριστικές επιχειρήσεις και κυρίως για τις μεγαλύτερες από αυτές αδιαφορώντας για τις οικολογικές πολιτιστικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Παράλληλα οδηγεί αναπόφευκτα τον τουρισμό σε επαναλαμβανόμενες οικονομικές κρίσεις. Χρειάζεται επομένως μια άλλη πολιτική που θα στηρίζεται στη φιλοσοφία και τα κριτήρια της Συνδιάσκεψης του Ρίο για το περιβάλλον και της Ατζέντα 21 για την αειφορία και την βιωσιμότητα. Η πολιτική αυτή μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική πρόταση για μια τουριστική ανάπτυξη που θα ωφελεί πρωτίστως τους τοπικούς πληθυσμούς και θα συμβάλλει καθοριστικά στην προστασία του περιβάλλοντος. Είναι η πολιτική που έχει αρχίσει και εφαρμόζεται εδώ και μερικές δεκαετίες σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης, όπως το Interlaken και η Arosa στην Ελβετία, το Lesachtal, Berchtesgarten, Bart Reichenhol, Villach στην Αυστρία, το Les Gets και το Chamois στην Γαλλία περιοχές που είναι γνωστές και σαν Pearls of the Alps (Τα μαργαριτάρια των Άλπεων). Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της πολιτικής που αποτελεί την εναλλακτική απάντηση στις κρίσεις και τα αδιέξοδα του σημερινού τουρισμού; Απαντώντας στο ερώτημα αυτό θα πρέπει από την αρχή να επισημάνουμε ότι η πολιτική της αειφορικής τουριστικής ανάπτυξης αντιμετωπίζει τον τουρισμό σαν μέσο, σαν εργαλείο και όχι σαν σκοπό. Αυτό σημαίνει ότι δεν παίρνει υπ' όψιν μόνο τους οικονομικούς δείκτες αλλά και άλλα κριτήρια όπως:

α. Αν ο τουρισμός συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικής παραγωγής (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία) και γενικότερα της οικονομίας καθώς και του κλάδου της μεταποίησης.
β. Αν συνδέεται με την ουσιαστική προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
γ. Αν συμβάλλει στην προστασία και διάδοση του πολιτισμού.
δ. Αν τα οικονομικά οφέλη από την τουριστική ανάπτυξη αφορούν πρώτιστα τις τοπικές κοινωνίες.
ε. Αν οι τοπικές κοινωνίες συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων.

Πιο κάτω θα προσπαθήσουμε να συγκεκριμενοποιήσουμε τα κριτήρια αυτά.

1. Θα ξεκινήσουμε από το τελευταίο κριτήριο γιατί, όπως έχει δείξει η εμπειρία από τις χώρες που προαναφέρθηκαν, η συμμετοχή των τοπικών φορέων στη λήψη αποφάσεων είναι πρωταρχική προϋπόθεση για την επιτυχία της εναλλακτικής πολιτικής. Ένας σημαντικός θεσμός που εφαρμόσθηκε με μεγάλη επιτυχία αρχικά στην Αυστρία και αργότερα σε άλλες χώρες είναι ο θεσμός των ΤΕΒΑ (Τοπικών Επιτροπών Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στις ΤΕΒΑ συμμετέχουν με δικαίωμα λόγου και ψήφου όσοι τοπικοί φορείς επιθυμούν (Δημοτικές και αρχές, παραγωγικοί φορείς σωματεία, πολιτιστικοί και περιβαλλοντικοί σύλλογοι κ.ά. ). Συζητούν και αποφασίζουν συγκεκριμένα σχέδια βιώσιμης ανάπτυξης ενώ παράλληλα προτείνουν μέτρα για την εφαρμογή τους. Στις συζητήσεις αναλύεται διεξοδικά γιατί η βιώσιμη ανάπτυξη είναι σε αντίθεση με την ανεξέλεγκτη και άναρχη κερδοσκοπική ανάπτυξη. Επίσης ότι η βιωσιμότητα δεν είναι ένα απλό θεωρητικό κατασκεύασμα, αλλά ότι προϋποθέτει αντίστοιχα μέτρα και δράσεις ώστε να μην οδηγούνται οι τοπικές κοινωνίες σε άναρχη ανάπτυξη. Επομένως είναι ανάγκη να συμφωνηθούν και να θεσμοθετηθούν κριτήρια βιωσιμότητας, ανάλογα με τη φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής. Τα κριτήρια θα συγκεκριμενοποιούνται σε όλες τις δραστηριότητες που πιο πάνω αναφέρθηκαν. Τελικός στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης δεν είναι η συγκυριακή οικονομική τόνωση των περιοχών, όπως γίνεται μέχρι σήμερα, αλλά η συνεχής ανάπτυξη, η αύξηση των θέσεων εργασίας και γενικότερα η δημιουργία προϋποθέσεων, ώστε οι νέες γενιές να βλέπουν ότι στις περιοχές όπου ζουν υπάρχει μέλλον και να παραμείνουν σε αυτές.

2. Βασικός στόχος της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης είναι να συνδεθεί ο τουρισμός με την εγχώρια παραγωγή. Το θέμα αυτό αποτελεί μόνιμο αντικείμενο των συζητήσεων στις ΤΕΒΑ, οι οποίες επεξεργάζονται προτάσεις που κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση. Στο Λεζαχτάλ για παράδειγμα της Αυστρίας ένα μέτρο που έχει υιοθετηθεί είναι η απόδοση ενός αυτοκόλλητου σήματος πιστοποίησης σε εστιατόρια, ταβέρνες, ξενοδοχεία και μπαρ που αποδεδειγμένα προμηθεύονται προϊόντα από τοπικούς παραγωγούς.

3. Αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος. Το κριτήριο αυτό δεν είναι απλά ένα σημαντικό κριτήριο για την επιτυχία της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης αλλά ο βασικός της πυρήνας. Οι τοπικές κοινωνίες συζητούν με υπευθυνότητα και διεκδικούν λύσεις ή θεσμοθετούν μέτρα για όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα: Διαχείριση φυσικών πόρων, χωροταξικό σχεδιασμό, υπερβόσκηση και υπεραλίευση, παραγωγή ήπιων μορφών ενέργειας, διαχείριση απορριμμάτων κ.ά.

4. Η προβολή της τοπικής ιστορίας, της τέχνης και του πολιτισμού αποτελεί επίσης πολύ σημαντικό κριτήριο για την επιτυχία της προτεινόμενης τουριστικής πολιτικής. Όμως η προβολή αυτή και δεν μπορεί να έχει μόνο φορκλορικό χαρακτήρα. Οι τοπικές κοινωνίες χρειάζεται να αναπτύξουν οργανωμένα καθημερινή πολιτιστική δράση συνδυάζοντας τις πλούσιες πολιτιστικές παραδόσεις με τις σύγχρονες ανάγκες. 5. Τέλος κομβικό κριτήριο για την εφαρμογή της αειφορικής τουριστικής ανάπτυξης είναι ποιοι ωφελούνται από αυτήν. Διότι με την εφαρμοζόμενη μέθοδο του "all inclusive" ή άλλες παρόμοιες μεθόδους, τα κέρδη περιέρχονται κυρίως στις μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις, ενώ ταυτόχρονα συρρικνώνεται η τοπική παραγωγή και ασφυκτιά οικονομικά η τοπική κοινωνία. Θα μπορούσε μάλιστα να υποστηρίξει κανείς, όσο και αν φαίνεται υπερβολικό, ότι οι τοπικοί δήμοι διαχειρίζονται σχεδόν μόνο τα απορρίμματα των επισκεπτών. Πρωταρχικό λοιπόν καθήκον των τοπικών κοινωνιών είναι αξιοποιώντας τον τουρισμό να προτείνουν και να διεκδικήσουν λύσεις τόνωσης της εγχώριας παραγωγής και οικονομίας. Χρειάζεται να επαναλάβουμε ότι ο δρόμος της ήπιας και βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης δεν είναι εύκολος, διότι συγκρούεται με πολλά και ποικίλα συμφέροντα. Επομένως η επιτυχία της εφαρμογής της εξαρτάται από δύο παράγοντες που αφορούν τις ίδιες τις κοινωνίες. α. Πόσο αποφασισμένες είναι οι τοπικές κοινωνίες να συγκρουσθούν με τα συμφέροντα αυτά και β. Πόσο τεκμηριωμένα και ρεαλιστικά διατυπώνουν τις προτάσεις τους για την αειφορική και βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη.



Ακολουθούν αποσπάσματα στα αγγλικά από το Μανιφέστο του Δικτύου «Φίλοι της Φύσης» (Friends of Nature). Μπορείτε να το κατεβάσετε ολόκληρο από την διαδικτυακή διεύθυνση: http://www.nfi.at/dmdocuments/Manifest_EN.pdf



MANIFESTO FOR A NEW EUROPE

Table of contents


Introduction 3
Europe today 3
Goals 3
Sustainability 3
Public goods and services 4
Global responsibility 4
North-South 4
Ecology 4
Peace 4
Anti-discrimination, gender equality and democracy 4
Friends of Nature are called upon to act 5
A sustainable Europe – Committed to social justice, solidarity, democracy and peace 6
Economic globalisation – for the eradication of poverty and underdevelopment 6
Neoliberal hegemony – for a socially just economic policy 7
New world order and ‘new wars’ – for peaceful conflict resolution in an multipolar world 8
Individualism and precarisation – for a Europe informed by solidarity 8
Demographic development and social insecurity – for a new inter-generational contract 10
Gender discrimination – for equality of men and woman 11
Tourism – for social, economic and ecological sustainability 12
Migration – for an immigration policy informed by human rights 13
Discrimination and racism – for a Europe of diversity 14
Gene technology and research – for consistent technology monitoring 14
Climate change and scarcityof resources – for an environmentallyfriendly and resource-savong energy policiy 15
The EU as an economic space – for a sustainable Europe 16
Democratic deficits in the EU – Europe as a democracy and rule-of-law project 17


INTRODUCTION

IN 1990, IFN PUBLISHED ITS FIRST MANIFESTO for an open, ecological and social new Europe. This manifesto served as our frame of reference, as we followed the process of Eu­ropean unification and formulated our positions on all major issues. Through its activities and as member of the G 10 (the 10 biggest European environmental organisations) our organi­sation has been involved in shaping a Europe that complies to the largest possible extent with Friends-of-Nature goals and that is fashioned into an open, social, peaceful and ecological whole in a spirit informed by responsibility vis-à-vis the popu­lation at local and global level and vis-à-vis future generations. The road to these set goals has been paved with hope and resignation, wrong decisions and new perspectives, promising approaches and faulty implementation, good decisions and fruitless action.

As the 50th anniversary of the European Union is approach­ing, it is time to draw a critical balance, to rethink political concepts and to develop new perspectives. This should be at the core of all the celebrations and festivities marking the EU jubilee. The pressing need for reorientation is indicated by the most recent IPCC (Intergovernmental Panel on Climatic Change) report as well as by its key message that only prompt political action will prevent global disasters, and also by the most recent calculations of the economic and ecological costs of climate change. The Community policies pursued in the 20 years to come will be crucial to the survival of our planet. We have crossed the social and ecological limits of growth and it is high time to shape the future in line with the criteria for sustainable development.



EUROPE TODAY

THE EUROPEAN UNION is a community of states historically committed to values such as freedom, democracy, solidarity and social justice. This is why we welcome its enlargement.
Rapid changes have been triggered by the introduction of a common currency, by the free movement of capital, goods, services and people within the EU zone, by closing its external borders, by the ‘fight against terrorism’, by new armed conflicts on its periphery and by positioning the EU as an economic and political global player. These very changes call for a new ‘idea’ of Europe, for the repositioning of Europe within the global context in the spirit of social justice, ecology, democracy and human rights, in other words in the spirit of sustainability. It is only in the global context that the transformation processes of states, societies and cultures in Europe can be understood and crafted through political action.

The spreading of capitalist business and life patterns and the globe’s total economisation have shifted the main focus to competition, economic growth and profit maximisation. Peo­ple’s need for satisfying and life-supporting jobs, for leisure time and social security – in short for affluence and a good life are being neglected. Neoliberal economic policies threaten affluence as well as the integration of European societies and of the world by putting economic egoism before the common good. As a result, the world is deeply divided into poor and rich and ‘non-competitive’ people are being excluded. Neo­liberal policies are co-responsible for this process, since they have – also in the EU countries – discarded the quest for a just society and for the common good in favour of supporting global capitalisation. The organisational structure of capitalist markets und pro­duction systems spawns policies of ‘non-sustainability’. Use of resources and of land, emissions, climate change and environ­mental pollution, loss of biodiversity, diseases and job stress, desolidarisation and atomisation as well as racism and/or dis­crimination debase the quality of life in Europe.

GOALS

THE PRINCIPAL AIM pursued with this reorganisation is a new social contract at EU level, which is informed by the prin­ciples of sustainability.


SUSTAINABILITY

THE PRINCIPLE OF SUSTAINABILITY implies a redefinition of economic success and the introduction of a radically new concept of progress: In view of declining growth rates in most European countries and in view of the rapid economic devel­opment in Asia, notably in China and India, economic success needs to be defined as and measured by prosperity for all, in­cluding women, older people and migrants. Sustainable devel­opment is anchored in the fundamental values of justice and solidarity, which it enhances in terms of global responsibility and which it extends in terms of the rights of future genera­tions. Most of all, sustainability centres on participation and on the greening of economy and society, and it is the counter model to a purely economistic, neo-capitalist globalisation. We are deeply convinced that a lasting worldwide development informed by social and ecological principles is possible...